framhald2 einhverfa og bæklingur um einhverfu

• Kennið nemandanum að gefa hlustanda vísbendingar með því að nota orð sem tilgreina aðstöðu í tima.Fáið nemandann til að nota orð eins og "fyrst" eða "næst" til að kokma reglu og röð á fráögnina sem hann er að reyna að kokma til skila. Látið nemandann æfa sig á þessumorðum og öðrum samskonar með því að útskýra reglr í leik eða íþríottagrein.
• Látið nemandann gefa upplýsingar í heilum setningum fremur en að nota merkingarlaus og samhengislaus brot og smáatriði úr frásögn eða þegar hann svarar spurningum (hver,hvað ,hvenær, hvar ,hvernig og hversvegna.)
• Látið nemandann taka upp á snældu frásögn af einhverju sem hann hefur upplifað og fylgjast sjálfan með hvernig til hefur tekist.
• Fylgjist með því í hverju erfiðleikar nemandans við að koma reglu á mál sitt felast.(Þú sagðir mér að fyrst hefðir þú____,en síðan sagðir þú____:")
• Kennið nemandanum leið til að haldla sig við efnið.
• Ræðið í einrúmi við nemandann til að komast að samkomulagi um hvaða vísbendingar skuli nota,orð eða sýnileg merki svo sem "Hringvegur" eða bendingu til að gefa til kynna að frásögn hans sé farin út um víðan völl.
• Látið nemandann aðeins bregðast við grundvallarspurningum (hver, hvað ,hvenær,hvar,hvernig, og hvers vegna)
• Útbúið flæðirit eða hugsanakort um leið og nemandinn segir frá til þess að sýna honum hvernig hann skiptir um umræðuefni án þess að það eigi við.
• Gefið nemandanum dæmi um hvernig hann á  að halda sig við efnið og látið hann gera það.
• Kennið nemandanum hvernig hann á að fara að ´því að leiðrétta misskilning.
• Gerið nemandanum grein fyrir því að misskilningur í samskiiiiptum fólks kemur oft upp.
• Útskýrið hve mikilvægt öllum er að gera góða grein fyrir þörfum sínum.
• Leggið til að nemandinn skýri mál sitt nánar  (Ég hef kannski ekki talaðnógu skýrt.Ég ætla að segja þessa aftur.)
• Kátið nemandann umorða það sem hann er að segja og endurtaka þegar misskilningur kemur upp.
• Hvetjið nemandann til að spyrja viðmælanda  sinn hvort hann hafi skilið það sem hann var að segja.
• Kennið nemandanum að átta sig á hvenær rétt er að skipta um umræðuefni.
• Nemandi sem stöðugt vill tala um það sama(er"fastur í einhverju")gæti verið með OCD og getur ekki skipt um umræðuefni.
• Biðjið nemandann að þagna og veita því eftirtekt hvort hinir nemendurnir eru hættir að tala um tiltekið efni og farnir að tala um annað.
• Notið sýnilega vísbendingu til að láta nemandann vita að skipt hefur verið um umræðuefni.
• Gefið til kynna að skipt hefur verið um umræðuefni með því að leggja áherslu á nýja umræðuefnið.
• Kennið nemandandum að taka tillit til viðmælanda síns.
• Kennið nemandandum hvernig hann á að gefa viðmælanda sínum vísbendingar um umræðuefnið.
• Leggið til að nemandinn greini frá aðalatriðum málsins í stað þess að hengja sig í smáatriði.
• Kennið nemandanum að segja skýrt og greinilega frá óskum sínum og því hvers hann þarfnast.
• Hvetjið nemandann til að þagna og átta sig á hvernig viðmælendum hans líður.
• Gefið dæmi um og æfið viðeigandi viðbrögð í samræðum.
• Kennið nemandandum hvernig á að skiptast á í samræðum.
• Bendið á aðra nemendur í bekknum til að sýna hvernig á að skiptast  á orðum á viðeigandi hátt. Gerið ávallt viðeigandi athugssemdir(Ég var ánægð/ur) með hvernig Jón Bjarni beið þar til röðin kom að honum að taka til máls:")
• Æfið þetta í þar til Skipulogðum kennslustundum eða í góðu tómi heima.

 

 

Hérna kemur úr bæklingi sem Umsjónafélagið herfur sent frá sér um einhverfu.

Hefur þú séð einhvern sem er með einhverfu?

Ætla má að um 200 Íslendingar séu með einhverfu.Eflaust hefur þú séð einhvern þeirra á förnum vegi og líklega tókstu ekki eftir neinu óvenjulegu.Einhverfa er ekki fötlun sem sért utan á fólki, en hún birtist í öllum samskiptum og hegðun og hefur mikil áhrif á líf þeirra sem bera hana.

Hvað er einhverfa.

Einhverfa er heiti á samsafni einkenna sem tengjast truflun á taugaþroska. skyldar einhverfu eru aðrar raskanir á svonefndu einhverfurófi(austism spextrum),meðal annars 'odæmigerð einhverfaog Aspergersheikenni, en allar tilheyra þær flokki raksana sem kallast gagntækar þroskaraskanir. Ekki er hægt að greina einhverfu með lífeðlisfræðilegum prófum og er hún því greind með því að líta á þau einkenni sem birtast í hegðun.Til þess eru notuð ýmis þroskapróf,viðtöl við foreldra og beinar athuganir á hegðun.Raskanir á einhverfurófinu greinast oftast hjá börnum  á leikskólaaldri, eftir að foreldrar eða aðrir sem ubmgangast þau hafa orðið varir við að hegðun þeirra sé í einhverju frábrugðin hegðun jafnaldra.

Hvernig lýsir einhverfa sér?

Tvær manneskjur með einhverfu geta verið mjög ólíkar, því misjafnt er í hvaða mynd einkennin birtast og hve mikla skerðingu þau hafa í för með sér. Það sem einkennin eiga oftast sameiginlegt að birtast á þremur sviðum:

• Geta til félagslegra samskipta er oftast skert. Þetta getur meðal annars l´lyst sér í því að einskalkingurinn forðast augnsamband við annað fólk og myndar ekki þau tengsl við aðra sem eðlileg eru miðað við aldur.
• Mál,tjáning og leikur þróast ekki eins og  eðlilegt má teljast. Sumir læra aldrei að tala þrátt fyrir fullkomna heyrn. Aðrir eru altalandi en nota málið á sérstæðan hátt, endurtaka ef til vill sömu setningarnar aftur og aftur eða tala um sjálfan sig í þriðju persónu.l Margir eiga erfitt með að hefja eða halda uppi samræðum.Hjá börnum er leikur oft einhæfur og skortir þau getu til að leika þykjustuleiki og hlutverkaleiki (t.d. mömmuleik) á sama hátt og born á svipuðum aldri gera.
• Sérkennileg áráttukennd hegðun er áberbrandi hjá mörgum. Hún getur birst í ýmsum myndum .Allt frá því að vera einfaldar síendurteknaar hreyfingar, til ldæmis að rugga sér framm og aftur eða veifa hönudum,upp í flókin áhugamál sem einskorðast við mjög þröng viðfangsefni, svo sem tímaáætlanir strætisvagna. Um 70% fólks með einhverfu hefur einnig greindarskerðingu, en hún er mismikil. Talið er um 20% fái einkenni flogaveiki einhver tíma ævinar.. Mörg börn með einhverfu hafa ofvirkniseinkenni en önnur eru afar lítið virk. Svefntruflanir og truflanir á matarvenjum, sem meðal annaars birtast í einhæfummatarsmekk, fylgja oft einhverfu. Algengt er að fólk með einhverfu eigi erfitt með að sætta sig við breytingar á daglegri athafnaröð og sumir fá reiðiköst af litlu tilefni. Stundum koma fram alvalegir hegðunarörðuleikar, svo sem sjálfskaðandi hegðun.

Hvernig birtist einhverfa í daglegu lífi?

Nokkur dæmi:

• Þegar mamma kemur að sækja Kalla litla leikskólann Kemur hann hlaupandi á mðóti henni með bros á vör og faðminn útbreiddan. Palli bróðir hans sem er árinu eldri heldur áfram að leika sér og virðist ekki taka eftir því að mamma hans er komin. Þegar mamma kemur til hans og heilsar honum stendur hann á fætur og labbar fram í forstoru, en hann lítur ekki upp og svarar ekki kveðju mommu.
• Nína kann uppáhlldsmyndbandið sitt, Konung ljónanna, utan að. Afi er alveg steinhissa á því hvað stelpan er dugleg að fara með samtölin og syngja lögin úr myndinni. En þegar afi spyr  Nínu hvað hana langar að gera í dag svarar hún út í bláin.
• Mamma hans Nonna fékk blómvönd á afmælisdagin sinn. Hún lagði vöndinn frá ser og fór að ná´í vasa Þegar hún kokm aftur var Nonni búinn að taka öll blómin og raða þeim í þráðbeina röð eftir ganginum.

Af hverju fá börn einhverfu.

Orsakir einhverfu eru lítið þekktar, þótt vitað sé að þær eru af líffræðilegum toga. Líklegt er um nokkrar orsakir séu að ræða. Vitað er að truflanir á einhverfurófinu geta verið arfgengar. Þá er vitað að í einstaka tilfellum kermur einhverfa í kjölfar smitsjúkdóma á meðgöngu eða í kjölfar ákveðinna efnaskiptsjúkdóma.

Hve algeng er einhverfa?

Flestar rannsóknir hafa sýnt að af hverjum 10.000 fæddum börnum greinast á bilinu 5 til 10 með einhverfu. Einhverfa er algengari meðal drengja en stúlkna. en á móti hverri stúlku sem grinist með einhverfu greinast þrír til fjórir drengir.

Hvaða þjónustu fær fólk með einhverfu?

Fólk með einhverfu á rétt á sérhæfðir þjónustu á öllum aldurstigum. Ssvið 4 á greiningar-og ráðgjafastöð ríkisins sér um greiningu barna með einhverfu og stefnir á að veita ráðgjöf til leikskóla og grunnskóla sem þjóna þeim.Öll börn sem greinast með einhverfu eiga rétt á sérhæfðum stuðningi á leikskóla og í grunnskóla, og við þrjá grunnskóla á höfuðborgasvæðinu starfa sérdeildir fyrir nemendur með einhvefu. Einn verndaður vinnustaður er starfræktur fyrir fullorðið fólk með einhverfu, en einnig starfar fólk með einhverfu á almennum vinnumarkaði. Fjögur sambíli fyrir fyllorðið fólk með einhjverfu eru starfandi á höfuðborgarsvæðinu,eitt heimili fyrir unglinga og meðferðarheimili fyrir börn með einhverfu.

Er hægt að "lækna"einhverfu?

Einhverfa er í flestum tilfellum ævilöng fötlun. Með markvissri þjálfun og kennslu sem hvfst snemma á ævinni er þó hægt að draga úr eineknnum og byggja upp margs konar hæfni í námi og starfi. Í því samhengi er sérþekking fagfólks og samvinna þess við foreldra afar mikilvæg. Margskonar nálganir hafa verið notaðar við kennslu og þjálfun barna með einhverfu. Útbreiddustu kennsluaðferðirnar hér á landi eru TEACCH annars vegar og heildstæð atferlismeðferð og hins vegar,TECCH aðferðinn byggist á skipulögðu umhverfi og sjónrænum vísbendingum, sem erumikilvægar af því að flestir hafa einhverfu skilja betur það sem þeir sjá en það sem þeir heyra. Heildstæð atferlismeðferð felst í því að brjóta verkefni niður í örsmá skref, nota styrkingu fyrir hvert skerf og byggja þannig upp færni í félagslegum samskiptum,tjáningu .lleik skólanaámsgreinum og athöfnum daglegs ífs. Rannsóknir á árangri hennar lofa góðu.

Umsjónarfélag  einhverfra.

Umsjónarfélag einhverfra var stofnað árið 1977. Það er félagsskapur foreldra, fagfólks og allra þeirra sem hafa áhuga á hagsmunarmálum þeirra sem hafa einhverft. Markmið félagsins eru m.a. að efla fræðslu umm einhverfu meðal félagsmanna og almennings:Félagið stendur vörð um hagsmunámál fólks með einhverfu og veitið aðstandendum þeirra stuðning. Félagið hefur gefið út fræðslubæklinga og bækur , Námskeið og ráðstefnur um einhverfu hafa verið haldnar á vegum félagsins.

Þetta tók ég upp úr bæklingi frá umsjónaféaginu og þangað er hægt leita betri upplýsinga.

Athugasemdir

[Jórunn Sigurbergsdóttir , 30.10.2006 kl. 13:49]

Maðru hefur gott af því að lesa þetta. Mikið ert ú dugleg að koma með fræðslugreinar um einhverfu.xxx

[Gunnar Helgi Eysteinsson, 30.10.2006 kl. 14:27]

Ég á son með einhverfu og ég bý í Svíþjóð, svo það var mjög áhugavert að lesa þetta hjá þér.

[Laugheiður Gunnarsdóttir, 31.10.2006 kl. 11:16]

Takk fyrir að kíkja á síðuna Gunnar ég á son sem er 9 ára og með ódæmigerðaeinhverfu  og það væri gaman ef þú gætir laumað einhverjum fróðleiks molum öðru hverju til mín því þessi einhverfu heimur er stundum torfær, en ég held áfram að setja inn það sem ég finn og vona að allir hafi not af.